Erzurum Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi

Diyarbakır Ziya Gökalp Kütüphanesi’ndeki Patrona Halil İsyanı Adlı Yazma

Abdulkasim Gül — Sat, 26 Jun 2021 00:00:00 +0000

1730 yılında Osmanlı Devleti’nde Patrona İsyanı olarak adlandırılan bir ayaklanma zuhur etmiş, eğlenceyi ve şatafatı temsil eden Lale Devri’ne sona vermişti. İsyancılar devrin padişahı III. Ahmed’i tahtından indirmişler ve uzun zaman iktidarda kalan sadrazam İbrahim Paşa’yı öldürtmüşlerdi. Sonrasında iki ay müddetle, tahta çıkardıkları padişah I. Mahmud ve sadrazam üzerinde zorba idaresi tesis etmişlerdi. Zevk ve sefa düşkünlüğünün emaresi olarak değerlendirdikleri önceden inşa edilen köşkleri yıktırmışlar ve beğenmedikleri idari uygulamaları kaldırmışlardı. Hususi olarak bu isyanı ve sonrasındaki gelişmeleri günü gününe anlatan, Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesinde kısa bir yazma eser mevcuttur. Bu yazma kütüphane kataloğunda Patrona Halil İsyanı adıyla kaydedilmiştir. Eser isyanı çok canlı ve yalın bir dille tasvir etmesi, ihtilalcileri değişik bir bakışla değerlendirmesi bakımlarından vakaya ilişkin diğer kaynaklardan farklılık arz etmektedir. Bu makalede esasen Patrona Halil İsyanı adlı eserin Osmanlıca metninin transkripsiyonu yapılmıştır. Bununla beraber eserin müverrihinin veya müstensihinin kim olabileceği üzerine kanaat beyan edilmiş ve isyana ilişkin diğer eserler de dikkate alınarak muhteviyatı bakımından bazı karşılaştırmalar yapılmıştır.

XV-XVI. Yüzyıllarda Tırhala Şehrindeki Vakıflar Üzerine Bir Değerlendirme

Muhittin Kul — Sat, 26 Jun 2021 00:00:00 +0000

İslam toplumunun en önemli kurumsal yapılarından olan vakıflar yüzyıllardır Müslümanların hayra yönelmesinde etkin bir vasıta olarak var olagelmişlerdir. Vakıflar, şehirlerin mütemeddin bir vaziyet kazanması, halkın ihtiyaçlarının giderilmesi, yöneten ve yönetilen arasındaki bağın kuvvetlenmesi gibi idari, iktisadi, sosyal birçok yönden medeniyete katkıda bulunmaktadır. Kendinden önce ve kendi döneminde ki birçok İslam devleti gibi Osmanlılarda üç kıtada hükmü altına aldıkları bölgelerde vakıf kurumu ile sayısız eser inşa etmişler, maddi ve manevi inkişafı gerçekleştirip hayra vesile olmuşlardır. Bu minvalde 1395 tarihinde Osmanlılar tarafından fethedilen Tırhala şehrinin de, Osmanlı Devletinin birçok farklı bölgesinde olduğu gibi, inkişafında da vakıfların etkisi oldukça yüksektir. Bu amaçla, yapılan bu çalışmada, XVI. yüzyıla kadar Tırhala şehrinde bulunan vakıfların, özellikleri ve şehre katkıları değerlendirilmiştir.

Osmanlı Devleti'nin Ermeni Sevk ve İskânı Sırasında Uğraştığı Bazı Meseleler

Vedat Tüfekçi — Sat, 26 Jun 2021 00:00:00 +0000

Ermeni sorunu, Osmanlı Devleti’nde görülen diğer milliyetçilik hareketlerinden farklı olarak ilk defa ortaya çıktığı Ayastefanos ve Berlin antlaşmalarından sonra kanlı çarpışmalara ve büyük bir göçe sebep oldu. İttihat ve Terakki yönetimi 1908’de Meşrutiyet’in ilanıyla kısmen 1913’de Babıâli İsyanı ile tamamen yönetimi ele geçirdi. İttihat Terakki yönetiminin uygulamaları, Ermeni sorununu İngiltere, Rusya ve Birinci Dünya Savaşı sonrası Amerika’nın müdahalesiyle uluslararası bir sorun haline getirdi. Fransızlar ise Güney Doğu Anadolu ve Kilikya bölgesini işgali sonrası Ermeniler ile birlikte Osmanlı Devleti’ne karşı mücadele etti. Özellikle İngiltere ve Fransa’nın Ermenilere destek vermesi Osmanlı Ermenilerine büyük zarar verdi ve Anadolu Ermenileri yüzyıllardır yaşadıkları topraklardan ayrılmak zorunda kaldı. Bir başka değişle Osmanlı’yı parçalamak isteyen büyük devletler tarafından kullanılan Ermeniler yaşadıkları toprakları terk etmek zorunda kaldı. Milliyetçilik hareketinden beslenen Ermeniler diğer azınlıklardan farklı olarak büyük devletlerin desteğini çok geç aldı. Osmanlı Devleti’nin parçalanmasını istemeyen İngiltere, Rusya ve Fransa gibi büyük devletler, Almanya ve İtalya’nın siyasi birliğini tamamlayıp sömürgecilik yarışına girmesi sonucu doğu politikasını değiştirdi. Bu tarihten sonra büyük devletler Osmanlı’yı paylaşmak için kendi aralarında değişik antlaşmalar yaptı. Ayrıca Rusya’nın Osmanlı topraklarındaki dindaşları olan Ermenilerin hamiliğine soyunması İngiltere’nin Ermenilere destek vermesine yol açtı.

İhsan Abidin’in Gözlemlerine Göre Giresun Vilayetinde Ziraat (1922-1927)

Selahattin Tozlu — Fri, 26 Jun 2020 00:00:00 +0000

Bu çalışma, İhsan Abidin’in 1922-1927 yılları arasında altı yıl Anadolu’da yaptığı gözlemlerde Giresun Vilayetinin ziraatini içerir. Altı yıl boyunca yıllık izinlerini çalışarak geçiren İhsan Abidin, iki ayrı kitapta topladığı gözlemlerinde çok önemli “yerel bilgiler” vermektedir. Genel ziraatin yanısıra yöredeki “yaylacılık” ve “koyunlar” ile ilgili derlemeleri ise çok ayrı değerdedir. Makaleye, koyun ırklarından biri olan “Karayaka koyun tacirleri ile ilgili bir padişah emri” eklenmiştir.

1868-1870 Yılları Arasında Manisalı Kadınların Maddi Varlıkları Üzerine Bir Değerlendirme

Özden Aydin — Sat, 26 Jun 2021 00:00:00 +0000

Arşiv malzemeleri siyasi olayların tarihine ilişkin verdiği aydınlatıcı bilgilerin dışında, insanı ilgilendiren her türlü yaşanmışlığın izlerini önümüze seren yığınla bilgiyle doludur. Bu açıdan bakıldığında Osmanlı toplumsal hayatında kadın faktörünü konu alan kaynaklar içerisinde yer alan tereke kayıtları incelendiği takdirde sosyal ve iktisadi hayatta erkekler kadar aktif olduklarını ortaya koymaktadır. Yine kadınların ön planda yer aldığı, Osmanlı toplumsal ve ahlaki normları çerçevesinde gündemine giren konular arasında yer alan giyim-kuşam fermanları çoğu kez muhafazakâr bir bakış açısıyla kaleme alınmıştır.

Bu araştırmamızda Manisa 335 numaralı Şer’iyye Sicilinde 1868-1870 tarihinde yer alan 12 adet kadın terekelerinden yola çıkarak, Manisa’da kadının taşınır ve taşınmaz malları borç ve alacakları, giyim-kuşam ile ev eşyaları hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Özellikle Manisa kadınlarının gündelik hayatına ilişkin giyim-kuşam ve ev eşyalarındaki tercih ve eğilimlerinin iktisadi analizleri yapılmaya çalışılacaktır.

19. Yüzyılda Osmanlıda Kadın Kıyafeti ve Değişimi

Elif Nur Atalay — Sat, 26 Jun 2021 00:00:00 +0000

Toplumsal yapının temel parçalarından biri olan kadınlar, içinde yaşadıkları sosyal çevrenin değişim ve dönüşümünden doğal olarak etkilenmektedir. Osmanlı Devleti’ne genel olarak bakıldığında her yüzyıl kendine özgü bir yenileşme ve değişim süreci getirmiştir. Bu değişim ve yenileşme sürecinin en açık bir şekilde kendisini gösterdiği yüzyıl kuşkusuz 19. yüzyıl olmuştur. Tanzimat Dönemi ile birlikte hız kazanan bu değişim ve yenileşme, sadece devletin işleyişi, bürokrasi ve yönetim anlayışı ile sınırlı kalmamış toplumsal yaşamda da kendisini göstermiştir. Toplumsal değişimin önemli bir yönünü Müslüman kadınların kıyafetlerinde izlemek mümkündür. 19. yüzyılda kadın kıyafetlerinde meydana gelen değişim incelenirken öne çıkan iki parça ferace ve peçe olmuştur. Çarşafın yerini alan renkli ve süslü feracelerin yanı sıra, adeta Müslüman kadınlarla özdeşleşmiş olan peçelerin ince bir tül halinde aksesuara dönüştürülmesi veya tamamen çıkarılması değişimin en dikkat çeken yönünü oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Osmanlı kadınlarının Tanzimat’tan sonra meydana gelen değişime nasıl ayak uydurdukları ve bu değişimden ne şekilde etkilendikleri anlatılırken aynı zamanda toplumun diğer unsurları tarafından eleştirilmeleri ve daha da önemlisi devlet tarafından değişimin önlenmeye çalışılması ele alınacaktır.